Πραγματικότητα / Έμπνευση / Ανακάλυψη | James Joyce, 1882-1941
“Τα λάθη είναι οι πύλες της ανακάλυψης.”
“Ο σκοπός τους καλλιτέχνη είναι να δημιουργήσει κάτι ωραίο. Το τι είναι ωραίο είναι ένα άλλο θέμα.”
“Να ζεις, να σφάλλεις, να πέφτεις, να θριαμβεύεις, να αναδημιουργείς ζωή από τη ζωή!” ^
“Ο συναισθηματισμός δεν είναι ποτέ σταθερός, ούτε μπορεί να είναι· αλλά τείνει προς μια χλιαρή και βολική θολούρα [] Το πάθος δημιουργεί και καταστρέφει, όμως ο συναισθηματισμός είναι ένα αντιμάμαλο όπου έχουν μαζευτεί κάθε λογής σκουπίδια, και δεν καταφέρνω να σκεφτώ ούτε έν ασυναισθηματικό έργο που να έχει αντέξει για περισσότερες από δύο γενιές. Η ωμή βία είναι προτιμότερη· τουλάχιστον έχουμε να κάνουμε με κάτι πρωτογενές.”
“Μου φαίνεται ότι μπερδεύεις τη ρομαντική διαίσθηση με την έμπνευση. Η έμπνευση που εγώ θαυμάζω δεν είναι η έμπνευση του ευερέθιστου ταμπεραμέντου, αλλά η σταθερή ακολουθία της οργανωμένης σκέψης, όπως είναι στα Ταξίδια του Γκάλλιβερ, στον Ντεφόε, ακόμα και στον Ραμπελαί. Όμως η γραφή του Λαμαρτίνου ήταν απλώς ένας χείμαρρος συναισθηματισμού.”
“Η τέχνη είναι ο συνδυασμός από τον άνθρωπο του αισθητού
και του νοητού υλικού με στόχο ένα αισθητικό αποτέλεσμα.” #
“Ένα βιβλίο, κατά τη γνώμη μου, δε θα έπρεπε να στήνεται εκ των προτέρων, αλλά, ενόσω γράφεται, να διαμορφώνεται από μόνο του, υποκείμενο, θα έλεγα, στις διαρκείς συναισθηματικές υποδείξεις της προσωπικότητας του συγγραφέα.” *
“Όσο η ζωή αλλάζει, πρέπει να αλλάζει και το στιλ που την εκφράζει. Πάρε παράδειγμα το θέατρο: Κανείς δεν θα σκεφτόταν να γράψει ένα σύγχρονο θεατρικό έργο στο στιλ που χρησιμοποιούσαν οι αρχαίοι Έλληνες ή το στιλ των μεσαιωνικών «ηθικών γραμμάτων». Ένα ζωντανό στιλ πρέπει να είναι σαν ποτάμι που παίρνει το χρώμα και την υφή των διαφόρων περιοχών από τις οποίες περνάει. Το λεγόμενο κλασικό στιλ έχει έναν σταθερό ρυθμό και έναν καθορισμένο τόνο, που κατά την κρίση μου το καθιστούν ένα σχεδόν μηχανικό εργαλείο.” *
“Στο έργο του πρέπει να βρίσκεται μια στέρεη βάση πραγματικότητας [] Αν δεν ήταν ο συγγραφέας, τα πεπραγμένα των ανθρώπων θα χάνονταν και θα λησμονιόνταν μέσα στη σκόνη που τα ίδια σήκωσαν. Ενας καλλιτέχνης σαν τον Πλούταρχο τους ξαναδίνει ζωή· οι άνθρωποι της δράσης και οι άνθρωποι της φαντασίας αλληλοσυμπληρώνονται.”
“Ένας μόνο Ρέμπραντ αξίζει πιο πολύ από μια ολόκληρη γκαλερί γεμάτη με Βαν Ντάικ. Και είναι αυτό ακριβώς το δόγμα του ιδεαλισμού στην τέχνη που, σε ξεχωριστές περιστάσεις, αλλοίωσε γενναία εγχειρήματα και επίσης ενθάρρυνε το παιδιάστικο ένστικτο να κρύβεται κανείς κάτω από τα σκεπάσματα και μόνο που ακούει να αναφέρεται ο μπαμπούλας του ρεαλισμού.” #
“Εξαρτάται από το τι θεωρείς τέχνη [] Γιατί κατά τη γνώμη μου,
υπάρχουν πολλές μορφές τέχνης, όπως υπάρχουν και μορφές ζωής.” *
“Η μέθη σε οποιαδήποτε μορφή, το να είσαι πάντα μεθυσμένος, όπως λέει ο Ρεμπώ, μεθυσμένος από ζωή […] είναι η συναισθηματική πλευρά [της τέχνης], υπάρχει όμως και η πνευματική προοπτική που ανατέμνει την ύπαρξη, και αυτό είναι που με ενδιαφέρει περισσότερο αυτή τη στιγμή – να φτάσω ως το βάθος, σε αυτό που απομένει από την αλήθεια για τη ζωή, αντί να φουσκώνω την ίδια τη ζωή με ρομαντισμό, στάση που θεμελιωδώς αποδεικνύεται λανθασμένη. Στον Οδυσσέα προ σπάθησα να πλάσω τη λογοτεχνία ξεκινώντας από τη δική μου εμπειρία και όχι από μια δεδομένη ιδέα ή από μια προσωρινή συγκίνηση.” *
“Κάθε λέξη έχει πολύ μεγάλο βάθος.” ~
“Δεν πιστεύω ότι η ομορφιά είναι τυχαία. Ένας άνθρωπος μπορεί να σκέφτεται επί επτά χρόνια με χρονικά διαλείμματα κι έπειτα ξαφνικά να γράψει ένα τετράστιχο που θα τον κάνει αθάνατο χωρίς –φαινομενικά- να το πολυσκεφτεί ή να το παιδέψει.” +
“Το τέλειο ταίριασμα των δύο καλλιτεχνικών ιδιοτήτων [της επιλεκτικής και της αναπαραγωγικής] ο Στήβεν το ονόμαζε ποίηση και φανταζόταν ότι η επικράτεια της τέχνης είχε σχήμα κωνικό. Ο όρος «λογοτεχνία» τώρα του φαινόταν όρος άξιος περιφρόνησης και τον χρησιμοποιούσε για να περιγράψει την ευρεία ενδιάμεση περιοχή που βρίσκεται ανάμεσα στην κορυφή και τη βάση του κώνου, ανάμεσα στην ποίηση και το χάος της γραφής που κανείς δε θα τη θυμάται. Η αξία του συνίσταται στο ότι περιγράφει τα εξωτερικά· το βασίλειο των αρχόντων του ήταν το βασίλειο των ηθών και των εθίμων της κοινωνίας – μια ευρύχωρη επικράτεια.” +
“Πράγματι, η λυρική φόρμα είναι η πιο απλή λεκτική διατύπωση μιας στιγμής συγκίνησης, μια ρυθμική κραυγή παρόμοια με εκείνη η οποία επί αιώνες παρακινούσε τον άνθρωπο που τραβούσε κουπί στη βάρκα ή που έσερνε λιθάρια σε μια πλαγιά. Όποιος εκβάλλει αυτή την κραυγή έχει περισσότερο συναίσθηση της στιγμής της συγκίνησης παρά του ίδιου του εαυτού του ενώ την αισθάνεται.” ^
“Η πιο απλή επική φόρμα φαίνεται να αναδύεται από τη λυρική λογοτεχνία όταν ο καλλιτέχνης μακρηγορεί και τρώγεται με τον εαυτό του σαν να είναι το επίκεντρο ενός επικού γεγονότος, και αυτή η φόρμα εξελίσσεται ώσπου το κέντρο της συναισθηματικής βαρύτητας να απέχει ίσα από τον ίδιο τον καλλιτέχνη και τους άλλους.” ^
“Συχνά σου εξομολογήθηκα την έκπληξή μου για το ενδεχόμενο να υπάρχει οτιδήποτε εκπληκτικό στο γράψιμό μου, και μόνο κάποιες στιγμές, δηλαδή όταν αφήνω κάτω το βιβλίο κάποιου άλλου, αυτό δε μου φαίνεται τελικά και τόσο απίθανο.”
“Ομολογώ ότι [ο Οδυσσέας] είναι ένα βιβλίο εξαιρετικά κουραστικό, είναι όμως και
το μοναδικό βιβλίο που είμαι σε θέση να γράψω επί του παρόντος.” %
“Τι γνωρίζουμε για αυτό που βάζουμε μέσα σε οτιδήποτε; Παρότι ο κόσμος μπορεί να διαβάζει στον “Οδυσσέα” περισσότερα απ’ όσα εγώ είχα ποτέ την πρόθεση να εννοήσω, ποιος μπορεί να πει ότι έχει άδικο; Ξέρει κανείς από μας τι δημιουργούμε; Ηξερε ο Σαίξπηρ τι δημιουργούσε όταν έγραφε τον “Αμλετ”; Ή ο Λεονάρντο όταν ζωγράφιζε τον “Μυστικό Δείπνο”; Στο κάτω κάτω η αρχική μεγαλοφυΐα ενός ανθρώπου βρίσκεται στα ορνιθοσκαλίσματά του – στις καθημερινές του πράξεις βρίσκεται το θεμελιώδες ταλέντο του.”
“H Αγρύπνια των Φίνεγκαν ειναι ένα βουνό, όπου πρέπει
να ανοιχτούν σήραγγες προς κάθε κατεύθυνση.”
